Veelgestelde vragen over GZA
Hoe is de zorg voor asielzoekers in ons land geregeld?
Die vraag krijgen we regelmatig. We begrijpen waarom: in de media gaat het weleens over problemen met zorgverlening aan asielzoekers, of over andere organisaties die te hulp schieten, bijvoorbeeld in de zomer van 2022 bij aanmeldlocatie Ter Apel.
Dat zijn echter uitzonderlijke en ongewenste situaties. Daarbij blijft soms onderbelicht dat de zorg voor de mensen die asiel aanvragen in ons land, in de regel goed is georganiseerd.
In dit artikel leggen we graag uit, hoe. Eerst de structuur van de organisatie.
1. De huisartsenzorg op de asielzoekerscentra (azc’s) wordt verzorgd door GZA Healthcare (GZA; gzasielzoekers.nl). GZA staat voor: GezondheidsZorg Asielzoekers
2. De organisatie GZA maakt deel uit van de Arts en Zorg Groep (AEZ; artsenzorg.nl). Het moederbedrijf van onder andere Arts en Zorg, een reguliere eerstelijns zorgaanbieder met gezondheidscentra, verspreid over het hele land.
Arts en Zorg levert ook zorg in opdracht van derden, voor bijzondere doelgroepen. Sinds januari 2018 organiseert AEZ ook de zorg voor alle asielzoekers, via RMA Healthcare en GZA Healthcare.
3. AEZ verkreeg deze opdracht uit een aanbesteding van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA; coa.nl). Daarbij werkt AEZ samen met zorgverzekeraar DSW (www.dsw.nl) voor de zorginkoop en -administratie.
4. De zorgopdracht van het COA omvat twee taken.
- Zorginkoop: het organiseren van de medische zorg voor asielzoekers. RMA Healthcare (RMA) – een dochteronderneming van Arts en Zorg – is verantwoordelijk voor de uitvoering. Hierbij werkt RMA nauw samen met DSW zorgverzekeraar.
- Eerstelijnszorg: op alle azc’s van Nederland levert GZA huisartsenzorg binnen de muren, vanuit een huisartsenpraktijk op het terrein en via een Praktijklijn: een telefonische hulpdienst voor triage en medisch advies. Daarnaast levert GZA noodzorg op noodopvanglocaties.
Waarom doen we dit?
GZA levert in opdracht van het COA binnen alle COA-locaties huisartsenzorg aan de bewoners. Deze huisartsenzorg is vergelijkbaar met de zorg voor de reguliere Nederlandse bevolking en is conform de geldende beroepsnormen. We zijn er trots op om de optimale zorg te kunnen leveren die binnen de regeling mogelijk is, aan mensen die de zorg echt nodig hebben. De ongeveer zeshonderd mensen die met en voor ons werken doen dat met hart en ziel. Ze kiezen niet alleen bewust voor zorgverlening, maar ook nog eens voor zorg aan asielzoekers. Al die medewerkers zetten zich dag en nacht in om optimale zorg te kunnen leveren, soms onder uiterst moeilijke omstandigheden. Dat lukt niet zonder de betrokkenheid van ketenpartijen als het COA, de Gemeentelijke (of Gemeenschappelijke) Gezondheids Dienst (GGD; ggd.nl), de Immigratie- en Naturalisatie Dienst (IND, ind.nl) en de Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV, lhv.nl). Goede samenwerking van de mensen uit al deze organisaties leidt tot continuïteit van zorg.
Zijn er problemen?
De vanzelfsprekendheid van het leveren van goede huisartsenzorg aan asielzoekers staat soms onder druk. We kunnen niet altijd de zorg bieden die we zouden willen. Dat komt door verschillende omstandigheden die helaas buiten onze invloedsfeer liggen – terwijl we ons wel verantwoordelijk voelen. Bovendien zijn er problemen met het doorstromen van asielzoekers met een verblijfsstatus naar huisvesting buiten azc’s. Het feit dat de instroom consequent groter is dan de uitstroom heeft in de eerste helft van 2022 geleid tot overbezetting, vooral op de aanmeldlocaties in Ter Apel (Groningen) of Budel (Noord-Brabant). Daar moet elke asielzoeker zich melden voordat hij of zij elders kan worden ondergebracht. Niet alleen leidde die drukte tot een relatief grote zorgvraag, voor een aantal asielzoekers was geen plaats binnen de muren van Ter Apel. Het leveren van zorg buiten de poorten zorgde voor logistieke – en veiligheidsproblemen. Ons team in Ter Apel, waarvan we de bezetting fors hebben uitgebreid, kon desondanks tijdelijk niet alle zorgaanvragen verwerken. Dat lag niet aan de bereidwilligheid van het team, dat aanvankelijk ook aan de mensen buiten de hekken noodzorg bood. Door de hectiek die de extreme toename van de drukte opleverde, werd de zorgvraag in de zomer van 2022 op een gegeven moment te groot. Dat leidde tot de uitzonderlijke, tijdelijke, inzet van Artsen zonder Grenzen. Die organisatie kon medische zorg verlenen op het terrein, buiten de muren.
Helaas geldt dat, zolang de organisatie van de instroom van asielzoekers niet op orde is gebracht, onze zorgverleners onder soms te grote druk moeten werken, en niet aan alle zorgvraag tegemoet kunnen komen. Dit vinden we frustrerend, omdat we optimale zorg aan alle asielzoekers willen kunnen bieden. Tegelijkertijd vertrouwen we erop dat de plannen voor uitbreiding van het aantal opvanglocaties snel verlichting zullen bieden.
Waarom een aparte huisartsenpraktijk op een azc?
Asielzoekers kunnen in eerste instantie geen aanspraak maken op de reguliere gezondheidszorg in ons land. Ook zijn asielzoekers niet verzekerd tegen gezondheidzorgkosten. Daarom heeft het COA – via GZA – gezorgd voor een alternatieve vorm van zorgverlening. Die bestaat uit een huisartsenpraktijk op elke azc-locatie, met – minimaal – een doktersassistent, een praktijkverpleegkundige, een praktijkondersteuner huisartsenzorg GGZ
(POH-GGZ) en een huisarts. Elke asielzoeker met een zorgvraag krijgt doorgaans binnen een dag antwoord. Daarnaast heeft GZA gezorgd voor een telefonische praktijklijn voor asielzoekers, die 24 uur per dag, 7 dagen per week bereikbaar is. Naar gelang de aard van de klacht, wordt besloten tot het geven van telefonisch advies, het inplannen van een bezoek aan de huisartsenpraktijk of verwijzing naar de spoedeisende hulp bij een regulier ziekenhuis.
De huisartsen die op de azc’s werken, doen dat doorgaans naast hun werk op hun eigen praktijk. Ze zijn ‘contracthouder’, wat wil zeggen dat ze hun zorgtaak uitvoeren volgens een contract met GZA. In de praktijk worden asielzoekers eerst gezien door de doktersassistent (we noemen dat een eerste triage). Als de klacht daartoe aanleiding geeft, volgt een afspraak bij de praktijkverpleegkundige. Mocht de klacht aanleiding geven tot een nader onderzoek door de huisarts, vindt dat plaats op de azc-locatie. Huisartsen zijn in de regel dagelijks een aantal uur op locatie aanwezig.
Om hoeveel mensen gaat het – en op hoeveel locaties?
GZA voert een huisartsenpraktijk op 89 azc-locaties (stand: september 2022) van het COA. In totaal beschikt het COA over 140 locaties (stand: september 2022) inclusief locaties voor specifieke doelgroepen die aan een azc verbonden zijn.
De doelgroep voor onze zorg is de afgelopen jaren flink gegroeid. In 2018 leverden we zorg voor 20 duizend asielzoekers op 53 locaties. Inmiddels gaat het om 47 duizend asielzoekers op 140 locaties. De locaties waar GZA geen praktijk heeft maar COA wel asielzoekers opvangt, zijn verbonden aan een AZC in de buurt alweer de zorg georganiseerd is: zogeheten ‘satellietlocaties’.
Bovenop deze twee soorten COA-locaties zijn er nog de zogeheten crisis- en noodopvanglocaties (CNO-locaties) onder beheer van gemeenten of andere overheden. Op die locaties levert GZA noodzorg.
Eigen registratie van de zorgvraag
Asielzoekers worden door de IND geregistreerd. Die registratie is sinds 2010 gekoppeld aan het zogeheten IBIS- administratiesysteem van het COA (ibis.nl). GZA beschikt over een koppeling aan het onderdeel van IBIS dat de instroom administreert en beschikt zo over een actueel overzicht van potentiële patiënten. GZA beschikt ook over een koppeling aan haar eigen Huisartsen Informatie Systeem (HIS) en aan de zorgverzekerdenadministratie van zorgverzekeraar DSW, met wie RMA samenwerkt. Deze koppelingen maken snelle zorg zonder bureaucratische rompslomp mogelijk, waarbij volledig aan alle privacy-vereisten wordt voldaan.
Krijgt elke asielzoeker zorg?
GZA levert niet alleen zorg op maat, naar aanleiding van medische klachten, maar voert ook een medische intake uit van elke nieuwe asielzoeker. Alle asielzoekers krijgen op dag 2 in de Centrale Ontvangst Locatie (COL) een medische intake aangeboden. Deze intake vindt plaats op de COL Ter Apel of COL Budel. Deze intake is het startpunt voor het medisch dossier en de uitkomsten worden in het dossier van de bewoner geplaatst. Indien de intake hier aanleiding toe biedt GZA meteen zorg of adviseert GZA het COA over de eventuele vereiste speciale huisvesting.
Ook reikt GZA een zorgverzekeringspas uit aan elke asielzoeker, die zorgverlening en vergoeding van bijvoorbeeld medicijnen mogelijk maakt.
We beschikken in de COA-aanmeldlocaties in Ter Apel en in Budel over een medische intakestraat die zeven dagen per week operationeel is. Dit in tegenstelling tot de huisartsenpraktijken op andere azc’s, die, afhankelijk van de omvang van de locatie, op reguliere tijden zorg beschikbaar is.
Soms komen asielzoekers terecht in aparte, aan een specifieke doelgroep gerelateerde, opvanglocaties – zoals groepsverblijven voor minderjarige asielzoekers. Ook daar levert GZA zorg. Bij een spoedgeval gaat onze huisarts naar de doelgroep.
Drukte op Ter Apel
GZA is een flexibele organisatie. We groeien en krimpen mee met omvang van het COA. Zodra er nieuwe locaties worden geopend, zorgen we voor een goede bezetting van de huisartsenpraktijk.
Het lukt in de regel goed om alle benodigde zorg binnen de muren te organiseren en te leveren. De huidige situatie in Ter Apel is echter uitzonderlijk. Door de overbelasting van de opvang, kan niet iedereen binnen de muren worden opgevangen.
Levering van zorg op crisis- en noodopvanglocaties
De opvang van nieuwe asielzoekers bevindt zich momenteel in een crisissituatie. Dat leidt onder meer tot het aanwijzen door het kabinet van plaatsen voor crisis- en noodopvanglocaties (CNO-locaties) in verschillende gemeenten. Daarnaast worden nieuwe opvanglocaties gezocht voor structurele opvang van asielzoekers. Sinds juni 2022 valt de opzet van CNO-locaties onder een speciale regeling van het Veiligheidsberaad – de gezamenlijke veiligheidsregio’s. Bemensing, vervoer en de zorg op deze locaties worden door het Rijk gefinancierd. De uitvoering van de zorg vindt in deze gevallen niet altijd via GZA plaats, maar soms ook via gemeenten of door andere partijen die het COA – als procesverantwoordelijke partij – heeft ingeschakeld.
GZA is door het COA gevraagd om zorg te organiseren op de CNO-locaties die nu in alle 25 veiligheidsregio’s worden gerealiseerd voor de opvang van de hoge toestroom asielzoekers. In de praktijk zal GZA voor alle locaties De Praktijklijn beschikbaar stellen. Dit is de 24/7 telefonische hulpdienst van GZA, voor de eerste beoordeling van patiënten, zelfzorgadvies en doorverwijzing naar de spoedzorg onder verantwoordelijkheid van een regiehuisarts. Wanneer iemand met spoed gezien moet worden, zal de patiënt alsnog geadviseerd worden zich op de huisartsenpraktijk (HAP) of de spoedeisende hulp (SEH) te melden.
Daarnaast wordt daar waar mogelijk op een deel van de CNO-locaties ook fysieke huisartsenzorg beschikbaar gemaakt met inzet van verpleegkundigen. Als dat mogelijk is, organiseert GZA zelf de huisartsenzorg.
Wat is de RMA?
Asielzoekers in Nederland zijn automatisch verzekerd voor de meeste zorg waar Nederlanders voor verzekerd zijn (vanuit de Wmo, Zvw en Wlz). In de Regeling Medische zorg Asielzoekers is de zorg omschreven waar asielzoekers aanspraak op kunnen maken. RMA Healthcare (RMA) – een dochteronderneming van Arts en Zorg – voert de Regeling Medische Zorg Asielzoekers uit (rmasielzoekers.nl). Hierbij werkt RMA nauw samen met DSW zorgverzekeraar.
De zorg aan asielzoekers is zorg in natura. Dit betekent dat zorg alleen vergoed wordt wanneer de zorgaanbieder een contract heeft met RMA. Voor asielzoekers geldt geen eigen bijdrage of eigen risico.
RMA organiseert en vergoedt de zorg voor asielzoekers en is daarmee vergelijkbaar met een zorgverzekeraar of zorgkantoor. Bijna altijd is een verwijzing voldoende om zorg te mogen leveren. In enkele gevallen is een machtiging of indicatie nodig.
GGZ
Een Praktijkondersteuner Huisartsen (POH) GGZ is standaard aanwezig op elke huisartsenpraktijk. Elke POH ziet bewoners op voorspraak van de assistent, verpleegkundige of de huisarts. Wat ze zien: een laagcomplexe fysieke problematiek is vaak verweven met heftige emoties, die soms onderdeel zijn van een psychische stoornis. Vaak zijn die klachten ingegeven door het vluchtverhaal. Dergelijke psychische stoornissen kunnen een zware belasting vormen voor andere bewoners en voor onze medewerkers.
GGZ preventie
Ons in eigen beheer ontwikkelde preventieprogramma Bamboo wordt aangeboden op alle AZC’s, in verschillende talen. Centrale thema van de behandelingsaanpak is veerkracht: wat maakt je een sterk persoon, hoe benut je die competenties in het asielproces en daarna? Bamboo kan worden ingezet op alle AZC-locaties. In het afgelopen jaar zijn door ons in meer dan 120 groepen, in totaal zo’n 1000 asielzoekers bereikt.
Onze doelgroep kampt relatief vaak met complexe psychische problemen. In die gevallen worden patiënten verwezen. Zulke verwijzing en de daaropvolgende behandeling wordt echter bemoeilijkt door wachtlijsten en verhuizingen.
Verslavingszorg
Onder de asielzoekers bevinden zich relatief veel mensen met (medicatie-)verslaving. GZA heeft samen met het COA een eigen verslavingsprogramma ontwikkeld. Dat is erop gericht de kwaliteit van gezondheid te verhogen, overlast te verminderen en veiligheid te vergroten. Meer dan duizend asielzoekers hebben zorg ontvangen vanuit het programma.